Skeeldsnaamns en biename

Veel mensen die opgegroeid zijn op het platteland kennen het wel... 'Twaentse skeeldnaamns' , de Sallandse schöldnaamn of 'bienamen' zoals ze het in de Achterhoek zeggen. Deze namen waren vroeger belangrijk want er waren nog geen huisnummers of wegen met een naam. De meeste boerderijen droegen de naam van de bewoners of de streek.

Hele families zijn bekend onder een hele andere naam dan hun officiële achternaam. En vaak, als je de familienaam zegt worden wenkbrauwen verbaasd gefronst. Maar zeg je dan de bijnaam, dan is het ineens "oh joa, denne!".

"Woer zie'j van?" of "Woar bun ie d'r ene van?"

Völle leu in Tweante en 'n Achterhook hebt nöast n achternaam nog nen skeeld- of bienaam, den as vake lokaal net zo bekeand is as n achternaam. Meesttieds wörd vuur offisjele zaakn n eagenliken achternaam wal gebroekt, mear as de leu oawer en met mekoar kuiert, dan komt de bienaams of skeeldnaams um n hook. De skeeldnaams zeent bedoold um leu oet mekoar te hoolden en stamt woarskienlik oet de tied det der nog gin vaste achternaams warren. Meestal zit der nen hoop humor en fantasie achter, wat tegelieke bie de dreagers vuur skaamte kan zorgen.

Vrooger en rechtevoort

In et verleden warren skeeldnaams zo wiedverbread det leu mekoar mangs geheels neet bie n echten naam keanden. Vrömden, dee as dee skeeldnaams neet keanden, konnen der fleenk met an et zeuken kommen as ze noar ne offisjele achternaam vreugen. Skeeldnaams zeent rechtevoort neet mear zo belangriek. Toch weett völle leu öaren skeeldnaam nog wal. Vuural euldere leu vroagnt der nog wal es noar: "Woer zi'j (dr ene) van?"

Laandelik zeent wellicht de bekeandste skeeldnaamn dee van de boerenrockgroep Normaal: zanger Bennie Jolink steund bekeand as Buizen-Beernd, drummer Jan Manschot as Brekken-Jan Schampschot, met zanger Ferdy Jolij as Frederik Puntdraod en bassist Willem Terhorst as Wimken van Dientje.

Skeeldnaams sloat aait op iets opvallends:

1. Verwiezing noar t (boeren)oarf woer as iemand wegkeump (de Kreije, de Stobbe, Berenschot, de Vinke, Knibbelgediene, 'n Zwik)
2. Verwiezing noar opvallende oeterlike kenmoarken van één of meardere familieleden (de Neuze, Buul, Snuutje)
3. Verwiezing noar een biezeunder beroop wat ene oet de femilie hef ('n Veldwachter, De Kuups, Meldieks)
4. Verwiezing noar et soort beeste wat de (boerene)femilie hef/har (n Bign, Peardejan)
5. Verwiezing noar ne bepoalde aparte gebuurtenisse in de familie (De Jennekes, de Öalkes, Lapot)

Ontstoan

Skeeldnaamns ontstoat vanzelf en der hooft nit völle vuur te geburen. De dreagers van n naam köant der ook niks an veraanderen. Et volgende vuurbeeld gef een good beeld van et ontstoan:

In de klasse op de legere skole vrög de meaister tiedens de les oawer Biebelse geskiedenisse wee of der in n Biebel zinne haanden in onskoold wasken. Een jeunken stekt n vinger in de heugte: "Potifar, meaister!" De hele klasse lachen um oet, want det mos natuurlik Pilatus wean. Et jeunken heetten de rest van zien leawen Potifar.

Een aander vuurbeeld keump oet de vuur-oorlogse Jödse gemeenskop van Riessen. Santje was nen jongen Jöds-Riessensen kearl woervan as de vrouwe in verwachting was. Doo as den kleainen geboorn was, vreugen um de noabers of et gezoond was. "Et is een blok van een wich!" reup Santje. Den kleainen hef zin hele leawen Blok van Santje hetten.

Bron: Wikipedia